در دوران انقلاب
1849-1848
نه تنها سلاطین اروپا بلکه
بورژواهای اروپایی نیز تنها راه نجات از دست
پرولتاریا را در مداخله روسیه یافتند که تازه
شروع به بیدار شدن کرده بود. تزار را سرکرده
ارتجاع اروپا اعلام نمودند. امروزه ... روسیه
طلایهدار جنبش انقلابی در اروپاست. مانیفست
کمونیست هدف خود را اعلام نابودی
اجتنابناپذیر و قریبالوقوع مالکیت نوین
سرمایهداری قرار داده بود. ولی در روسیه به
موازات رشد سریع تب و تاب سرمایهداری و
مالکیت ارضی بوروژازی که در ابتدای رشدخود
قرار داشت، بیش از نیمی از اراضی را در مالکیت
اشتراکی دهقانان مشاهده میکنیم. اکنون این
سئوال پیش میآید آیا آبشینهای روسی (کمون
روستایی- مولف)، اگرچه تا حد زیادی تحلیل
رفتهاند، که هنوز شکلی از مالکیت جمعی اولیه
زمین میباشند، میتوانند مستقیما به شکل برتر
مالکیت اشتراکی کمونیستی گذار کنند؟ یا آنکه
بر عکس باید در ابتدا همان جریان تجزیهای رخ
دهد که شکلدهنده مسیر تکامل تاریخی باختر
بوده است؟
تنها پاسخی که امروزه ممکن است
به این سئوال داده شود این است: اگر انقلاب
روسیه علامت شروع انقلاب پرولتاریا باختر
تبدیل شود به نحوی که هر دو یک دیگر را تکمیل
کنند، در آن صورت مالکیت اشتراکی کنونی زمین
در روسیه میتواند نقطه آغازین تکاملی
کمونیستی گردد.
19 ژانویه 1882
مارکس و انگلس
منتخب آثار ، جلد اول 101-100.
